Open Systems Interconnection (OSI) modeli şəbəkə sisteminin funksiyalarını təyin edən çərçivədir. OSI modeli müxtəlif şəbəkə komponentlərinin hesablama funksiyalarını təsnif edir, şəbəkəni təşkil edən proqram təminatı və aparat vasitələrinin qarşılıqlı fəaliyyətini dəstəkləmək üçün tələb olunan qayda və tələbləri qeyd edir. OSI model təbəqələri, göndəricidən alıcıya məlumat axınının vizuallaşdırılması zamanı xüsusilə faydalıdır. Müxtəlif səviyyələrin təsvirləri və qarşılıqlı asılılıqları şəbəkə problemlərini dəqiq müəyyənləşdirməyi asanlaşdırır. Proqramçılar həmçinin OSI modelindən verilənlərin tətbiqlərinə və tətbiqlərindən necə keçdiyini daha yaxşı başa düşmək və ya müəyyən istifadə səviyyələrinə xas kod yazmaq üçün istifadə edə bilərlər.

OSI modeli nədir?
Open Systems Interconnect (OSI) modeli kompüter sistemlərinin şəbəkədə əlaqə yaratmaq üçün istifadə etdiyi yeddi təbəqəni təsvir edir. Bu, şəbəkə rabitəsi üçün ilk standart model idi və 1980-ci illərin əvvəllərində bütün böyük kompüter və telekommunikasiya şirkətləri tərəfindən qəbul edilmişdir.

Müasir internet sadə TCP/IP modelinə əsaslanır və OSI modelindən istifadə etmir. Bununla belə, OSI 7-laylı modeli hələ də geniş şəkildə istifadə olunur, çünki o, şəbəkələrin necə işlədiyini vizuallaşdırmağa və ünsiyyət qurmağa kömək edir və şəbəkə problemlərini təcrid etməyə və həll etməyə kömək edir.

OSI 1983-cü ildə böyük kompüter və telekommunikasiya şirkətlərinin nümayəndələri tərəfindən təqdim edilmiş və 1984-cü ildə ISO tərəfindən beynəlxalq standart kimi qəbul edilmişdir.

OSI Modeli 1984-cü ildə şəbəkələrin və istehsal avadanlıqlarının layihələndirilməsi üçün standart yaratmaq üçün yaradılmışdır. OSI Modeli olmasaydı, rabitə üçün istifadə olunan infrastruktur və protokolların layihələndirilməsinin standart yolu olmazdı, ona görə də administratorlar üçün yeni avadanlıq quraşdırmaq və onu özlərindən kənar şəbəkələrlə inteqrasiya etmək daha çətin olardı. Bu standartlarla administratorlar öz infrastrukturlarını dizayn edə bilərlər, lakin avadanlıq yenə də başqaları ilə universal əlaqə saxlaya bilər.

OSI Modeli qurulduqda, standart prinsiplərə əməl etmək üçün yeddi təbəqə müəyyən edildi:

Hər təbəqənin ayrıca abstraksiya səviyyəsi var.
Hər bir təbəqə müəyyən edilmiş funksiyanı yerinə yetirir.
Beynəlxalq standartlaşdırılmış protokollar yaratmaq üçün təbəqələr müəyyən edilir.
Laylar infrastruktur və tətbiqlər arasında əlaqəni asanlaşdırır.
Hər bir təbəqə şəbəkə daxilində müəyyən bir funksiyaya uyğundur.
OSI Modeli niyə vacibdir?
Bu konseptual çərçivə kabel problemləri və ya rabitə xətaları olub-olmamasından asılı olmayaraq problemin mənbəyini təcrid etmək üçün rabitə sistemini yeddi təbəqəyə bölür.

Şəbəkə problemlərinin əksəriyyəti fiziki, məlumat bağlantısı və ya şəbəkə səviyyələrində baş verir. Şəbəkə operatorları və ya administratorları problemi tapmaq üçün ən aşağı səviyyədən başlaya və tətbiq səviyyəsinə keçə bilərlər. O, həmçinin tətbiq səviyyəsindən başlaya və fiziki səviyyəyə keçə bilər.

Təcrübəli operatorlar şəbəkə ilə bağlı problemin nə ola biləcəyindən şübhələnirlərsə, hətta böl və fəth yanaşmasını seçə və problemi daha tez həll edə bilərlər. Bu, vaxta qənaət edir və qüsursuz ünsiyyəti təmin edir.

Bəlkə də ən əsası, OSI modeli aparat istehsalçılarına şəbəkə üzərindən uğurla əlaqə saxlaya bilən cihazlar yaratmağa kömək edir.

OSI modelinin tez-tez TCP/IP modeli ilə müqayisə edildiyini bilmək yaxşıdır. Hər ikisi təbəqə strukturundan və müəyyən edilmiş protokollardan istifadə edir. Bununla belə, OSI modeli şəbəkə funksiyalarını təsvir edən və anlayan əsas istinad modelidir. Müqayisə üçün, TCP/IP paketi daha funksional və eyni zamanda daha sadədir. Təəccüblü deyil ki, müasir internet OSI üzərindən TCP/IP-ə əsaslanır.

OSI Modelinin 7 Katmanı Nedir?

OSI modelini təşkil edən yeddi abstraksiya təbəqəsi var. Bir şəxsdən digərinə ünsiyyət 7-ci Layerdən Layer 1-ə keçir. Hər bir təbəqə məlumatları növbəti qata göndərməzdən əvvəl müəyyən bir işi yerinə yetirir.

1. Tətbiq Layeri
Tətbiq Layeri şəbəkədəki istifadəçi proqramlarının əlaqə saxlamasına imkan verən ən yüksək səviyyəli şəbəkə protokolu təbəqəsidir. Bu təbəqə istifadəçilərə şəbəkə resurslarına daxil olmaq və şəbəkədə əməliyyatlar aparmaq imkanı verir.

Tətbiq təbəqəsi istifadəçilərə e-poçt, fayl paylaşımı, internetə baxış, fayl ötürülməsi, ani mesajlaşma və video konfrans kimi müxtəlif proqramlarla əlaqə saxlamağa imkan verən bir sıra protokollardan ibarətdir. Bu protokollara HTTP, FTP, SMTP, DNS, Telnet, SSH, POP3, IMAP, SNMP və SIP daxildir.

Bu təbəqə verilənlərin proqramlar arasında ötürülməsinə imkan verir və tətbiqlərə məlumatları istifadəçiyə təqdim etməyə imkan verir. Bu təbəqə məlumat mübadiləsi zamanı istifadəçiyə görünən ən yüksək səviyyədir və istifadəçilərə şəbəkədə baş verənlərin ən aydın görünüşünü təmin edir.

Tətbiq səviyyəsi son istifadəçiyə ən yaxın təbəqədir. O, istifadəçi ilə onun şəxsən qarşılıqlı əlaqədə olduğu proqramlar arasında əlaqə yaradır. Bu təbəqədə verilənlər istifadəçinin oxuya biləcəyi bir şeyə çevrildiyi sintaksisdən tərcümə olunur.

Layer 7 tətbiqlərinə misal olaraq Chrome, Safari və ya Firefox kimi veb brauzer və ya e-poçt proqramıdır. 7-ci səviyyə həmçinin kommunikasiya tərəfdaşlarını müəyyən edə, hansı resursların mövcud olduğuna nəzarət edə və rabitənin düzgün sinxronlaşdırılmasını təmin edə bilər.

Tətbiq Layeri Funksiyaları
Şəbəkə Virtual Terminalı: Bu, istifadəçilərə müxtəlif kompüter sistemləri arasında məlumat mübadiləsi etməyə imkan verir. Bu proqramların istifadə etdiyi xüsusi virtual terminaldır.
FTAM – Fayl ötürmə girişi və idarə edilməsi: Bu, istifadəçilərə faylları şəbəkə üzərindən ötürməyə və fayl idarəetmə əməliyyatlarını yerinə yetirməyə imkan verir. Bu protokol faylları emal etmək və idarə etmək üçün bir sıra funksiyaları ehtiva edir.
Poçt xidmətləri: Bu, istifadəçilərə e-poçt göndərmək və şəbəkə üzərindən alış-veriş etmək imkanı verir. Bu protokollara e-poçt emalı, ötürülməsi və qəbulu üçün bir sıra funksiyalar daxildir.
Kataloq Xidmətləri: Bu, şəbəkədə qeydə alınmış resursları tapmaq üçün istifadə olunur. Bu protokollar istifadəçilərə şəbəkədə axtarış etməyə və resursları kəşf etməyə imkan verir.
2. Təqdimat Layeri
Təqdimat Layeri OSI (Açıq Sistemlər İnterfeysi) istinad modelində üçüncü qatdır və tətbiq səviyyəsindən sonra gəlir. Bu səviyyə şəbəkədəki cihazların bir-biri ilə məlumat mübadiləsi zamanı istifadə edəcəyi protokolların təyin olunduğu yerdir.

Təqdimat səviyyəsi məlumatların müxtəlif cihazlarda müxtəlif proqramlar arasında ötürülməsini təmin edir. Bu təbəqə məlumatların kodlaşdırılması, şifrələnməsi, sıxılması, simvol dəstlərinin çevrilməsi və müxtəlif tətbiqlər arasında məlumatların uyğunlaşdırılması üçün cavabdehdir.

Məsələn, veb-səhifə brauzerinizə endirildikdə, təqdimat təbəqəsi həmin məlumatların necə kodlandığını və brauzerinizin həmin məlumatları necə şərh etdiyini müəyyən edir. Bu təbəqə həmçinin şəbəkədəki cihazların bir-biri ilə əlaqə saxlaması üçün tələb olunan bütün protokolları təmin edir.

Təqdimat təbəqəsi verilənlərin tətbiq səviyyəsi üçün hazırlanmasını təmin edir. İki əlaqə quran cihaz öz məlumatlarını kodlaşdırmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edə bilər. Beləliklə, Layer 6 daxil olan məlumatları tətbiq səviyyəsində oxuna bilən bir şeyə çevirir. Bu, məlumatların şifrələnməsini və şifrəsinin açılmasını əhatə edir.

Təqdimat təbəqəsi həmçinin tətbiq səviyyəsindəki məlumatları Layer 5-ə, sessiya qatına göndərməzdən əvvəl sıxır.

Təqdimat qatının funksiyaları
Tərcümə: Məsələn, ASCII-dən EBCDIC-ə.
Şifrələmə/Şifrənin açılması: Məlumat şifrələməsi verilənləri başqa forma və ya koda çevirir. Şifrələnmiş məlumatlar “şifrə mətni”, şifrəsi açılmış verilənlər isə “aydın mətn” kimi tanınır. Məlumatları şifrələmək və deşifrə etmək üçün əsas dəyər istifadə olunur.
Sıxılma: Şəbəkədə ötürülməsi lazım olan bitlərin sayını azaldır.
3. Sessiya qatı
Sessiya qatı iki proqram arasında daxil olmaq, idarə etmək və seansları dayandırmaq üçün istifadə olunan rabitə qatıdır. Bu təbəqə proqramlar arasında seansa başlamaq, sessiya zamanı məlumat mübadiləsi və sessiyanı bitirmək kimi əməliyyatları yerinə yetirir.

Sessiya səviyyəsi istifadəçinin sessiya məlumatlarını idarə etmək üçün istifadə olunur və autentifikasiya, avtorizasiya və sessiyaya nəzarət kimi istifadəçilərin əməliyyatlarını idarə edir. Bu təbəqə həmçinin məlumat axınını idarə edir və mesajları daha kiçik parçalara ayıraraq şəbəkənin digər təbəqələri ilə əlaqə qurur.

Sessiya səviyyəsi tətbiqlər arasında sessiya məlumatlarını bölüşmək üçün də istifadə olunur. Bu yolla, proqram başqa proqramda açılmış sessiyaya daxil ola bilər və ya başqa proqramla paylaşılan sessiyaya qoşula bilər.

 

OSI modeli nədir?

Open Systems Interconnection (OSI) modeli şəbəkə sisteminin funksiyalarını təyin edən çərçivədir. OSI modeli müxtəlif şəbəkə komponentlərinin hesablama funksiyalarını təsnif edir, şəbəkəni təşkil edən proqram təminatı və aparat vasitələrinin qarşılıqlı fəaliyyətini dəstəkləmək üçün tələb olunan qayda və tələbləri qeyd edir. OSI model təbəqələri, göndəricidən alıcıya məlumat axınının vizuallaşdırılması zamanı xüsusilə faydalıdır. Müxtəlif səviyyələrin təsvirləri və qarşılıqlı […]

Şəbəkə təhlükəsizliyi